İbadilik

İbadilik​

İbadiyye (Abadiyye) Sıffin Savaşı sonrasında Hakem Olayı neticesinde Ali el-Mûrtezâ'nın ordusundan ayrılarak oluşan ve Muhakkime olarak adlandırılan grubun içerisinde Hariciler ile birlikte yer alan fırkadır. Raşidî'ye göre halkı devlete karşı isyâna teşvik eden başta Ezârika olmak üzere Muhakkime'nin Sufriyye, Necedât ve Beyhesiyye gibi diğer fırkaları Emevîler tarafından Havâric olarak adlandırılmışlardır. Ilımlı bir yol izleyen ve silâhlı mücadeleyi yöntem olarak benimsemeyen İbâzîyye bu tanımlamanın dışındadır. Nitekim, 9 Kasım 2004 tarihinde tüm İslâm ülkelerinin dinî önderlerinin onayı ile yayınlanan Amman Bildirgesi ile İbâzîyye, resmen yasal bir fıkhî mezhep olarak tanınmıştır.

Tarihçe: Hariciyye mezhebinin diğer kolları kitlesel varlıklarını günümüze kadar sürdürememiş, yok olmuşken, İbadiyye varlığını sürdürebilmiştir. Bu sebeple bugün kitlesel anlamda varlığını koruyan ve Haricîler ile birlikte Muhakkime'yi oluşturan tek koldur. Hariciyye mezhebi günah işleyen Müminin katlinin helal olacağı gibi fikirleri barındırdığından dolayı genel anlamda aşırı bir mezhep olarak nitelenir. Buna rağmen İbadilik Hariciyye mezhebi ile kıyasandığında Muhakkime'nin içerisindeki en ılıman koldur. Bugün özellikle Umman'da varlığını sürdürmektedir.

İbadilik, İslam'ın farklı mezheplerinden biri olarak kabul edilir ve bazen Haricilik olarak da adlandırılır. Mezhebin kurucusu Abdullah ibn İbad'dır ve bu mezhep, İslam'ın erken dönemlerinde ortaya çıkmıştır. İbadilik özellikle İslam topluluğunun iç işlerine ve İslam devletinin yönetimine ilişkin belirli görüşleri benimseyen bir grup tarafından takip edilmektedir.

Etimoloji: İbadilik kelimesi "İbadet" kelimesinden türetilir ve bu mezhebin öğretilerinde ibadetin özel bir önemi vardır. İbadilik özellikle tüm ibadetlerin sadece Allah'a yapılması gerektiği inancını vurgular.

İbadilik'in Temel İlkeleri: İbadilik İslam'ın temel öğretilerini benimser, ancak diğer İslam mezheplerinden farklı görüşlere sahip olabilir. Bazı temel ilkelere örnek olarak şunlar verilebilir:

1. Tek Tanrı İnancı: İbadilik tüm ibadetlerin yalnızca Allah'a yöneltilmesini vurgular ve şirk (ortak koşma) inancını reddeder.
2. Sünnet ve Bid'at: İbadilik bazı geleneksel İslam uygulamalarını reddeder ve sadece Kur'an ve Peygamber Muhammed'in Sünnetini kabul eder.
3. Cihat: İbadilik bazı diğer İslam mezheplerinden farklı bir cihat anlayışına sahip olabilir ve sadece savunma amaçlı cihada vurgu yapabilir.
4. İmamet: İbadilik bazı öğretilerinde İslam topluluğunun liderliği konusunda farklı görüşlere sahip olabilir.

İbaziye ile Haricîler Arasındaki Farklar​

Oluşumlarının başlangıcında Hâricîler ile birlikte Muhakkime çatısı altında beraber olan İbâzîler ile Hâricîliğin diğer kolları arasında derin siyâsî ve dinî farklılıklar bulunmaktadır. Tâbi‘ûn ve Tâbi et-Tâbi‘ûn devirlerinde ortaya çıkan bu farklılık nedeniyle İbâzîler kendilerinin Havâric'e mensup olabilecekleri ihtimâlini asla kabul etmezler. İbâzîler'in inancına göre kendilerinin Hâricîler'in bir kolu gibi gösterilmeleri İbâzîye tarihi ve fıkhının yeterince bilinmemesinden kaynaklanmaktadır. İbâzî yazarların görüşlerine göre Havâric, Tâbi‘ûn ve Tâbi et-Tâbi‘ûn devirlerinde ortaya çıkmıştır.

İmâmları Nâfi bin el-Ezrak, Necdât ibn-i Amîr el-Hanefî ve Abdullah bin Seffâr es-Saadî et-Tamimî'dir. Bu fırkaların Hâricîler olarak adlandırılmaları siyâsî değil dinî nedenlerden kaynaklanmaktadır. Sünni mezhep düşünürlerine göre büyük günah işleyene şirk isnat etmeleri, kendileri gibi düşünmeyen diğer Müslümanların mallarını ve canlarını helâl görmeleri gibi nedenlerden dolayı onlar Hâkk'ın yolundan sapmışlardır. İşte bu sebeplerden dolayıdır ki, Havâric kelimesi Hakem Olayı'nın hemen akabinde Ali el-Mûrtezâ'nın saflarından ayrılanların tamamını tanımlamak maksadıyla kullanılamaz. Havâric kavramı ancak Kur'an-ı Kerîm'deki âyetleri yanlış yorumlayarak bazı hükümleri inkâr eden ve İslâm dinînden çıkanları tanımlar

İbadi nüfusu

İbadiyye adını 7. yüzyıl sonunda yaşamış Abdullah bin İbâz'dan alır. Muhakkime'nin bu kolu 7. yüzyılda Kuzey Afrika'da yayıldı. Tiaret'te bir sülale kurdular. 10. yüzyılda M'Zab'a yerleştiler. İbadiler'in büyük çoğunluğu Umman Sultanlığı'nda yaşarlar. Ayrıca Tunus'un Cerbe adası, Tanzanya ve Zengibar da belirli bir İbadi nüfus barındırmaktadır.

Yaygınlık: İbadilik İslam dünyasında daha küçük bir topluluk tarafından takip edilen ve kabul edilen bir mezheptir. Bu nedenle İbadilik diğer büyük İslam mezhepleri kadar yaygın ve bilinir değildir.

Unutmayın ki İslam mezhepleri arasında farklı uygulamalar olabilir ve İbadilik mezhebi değişiklik gösterebilir. Bu nedenle İbadilik hakkında daha fazla bilgi edinmek için bu mezhebi daha ayrıntılı bir şekilde incelemek önemlidir.