Hanbelilik

Hanbelilik​

Hanbelilik İslam'ın farklı mezheplerinden biridir ve İmam Ahmed ibn Hanbel (780-855 CE) tarafından kurulmuştur. İmam Ahmed ibn Hanbel, İslam dünyasının erken dönemlerinde yaşamış bir İslam hukuku bilgini ve hadis alimidir. Hanbelilik mezhebi özellikle İslam hukuku (fıkıh) alanında önemli katkılarda bulunmuş ve İslam'ın yorumlanmasında etkili olmuştur.

Tarihçe: Hanbelî mezhebi veya Hanbelîlik (Arapça: اَلْمَذْهَبُ الْحَنَابَلَةُ), İslam dininin Sünnî (fıkıh) mezheplerinden biri. Hanbelilerin itikatta (inançta) mezhepleri ise Eş'ariliktir. İsmini kurucusu olan Ahmed bin Hanbel'den (780-855) alır. Hanbelilik mezhebinin, Suudi Arabistan başta olmak üzere, Kuveyt, Bahreyn gibi körfez ülkelerinde ve yer yer Irak'ta mensupları bulunmaktadır. Selefilik ve Vehhabîlik bu mezhebin alt kolları olarak ortaya çıkmıştır. Sünnilik içerisinde en az takipçisi bulunan mezheptir.

İmam-ı Hanbelî (Ahmed bin Hanbel)'in kendi usulüne göre şer'i delillerden çıkardığı hükümlere ve gösterdiği yola Hanbelî Mezhebi denir. Ehl-i Sünnet itikadında olan Müslümanlardan amellerini, yani ibadet ve işlerini bu mezhebin hükümlerine uyarak yapanlara Hanbelî denir.

Hanbelî Mezhebi'nde Kur'an ve hadis kaynağı önde gelir. Kitap ve sünnette kesin bilgi yoksa karşıtı bulunmayan sahabî sözü ile doğrultusunda uygulanır. Karşıtlık varsa Kur'an ve sünnete en yakını tercih edilir. Daha kuvvetli bir delil yoksa gönderilmiş haber, kıyasa tercih edilir. Kıyasa en son başvurulur. Hanbelî Mezhebi nakil ve rivayete ağırlık veren bir ekoldür.

Ahmed bin Hanbel: İslâm devletinin sınırlarının genişlemesi ve artık İslâmî kuralların saf hâliyle yeterli olmamasından dolayı gerekli yerlerde aklın kullanımını savunan Mu'tezilîlere karşı çıkmıştır. Ahmed bin Hanbel'e göre "Kur'an'da yazılanlar ya da hadisler dışında hiçbir şey yoktur." Her konunun çözümü için gerekli olan şeyler bu ikisinde vardır. Ahmed bin Hanbel'in; Halife Me'mun'un adamları tarafından sorguya çekildiğinde yalnız Kur'an'dan ayetler ve hadisler okuyarak cevap verdiği, onlardan anlam çıkarmaları reddettiği, kendisine deliller gösterilmek istendiğinde sustuğu, böylece bunu dinî itikad bakımından bir "bid'at" telakkî ederek karşı koyduğu bilinmektedir. İmam Hanbel'in ölümünden sonra ağırlığı azalan mezhep, Abdülkâdîr Geylânì, İbn Teymiyye gibi İslâm âlimlerinin bu mezhepte ibadet yapmasıyla tekrar canlanmıştır.

Gelişimi: Hanbelilik İmam Ahmed ibn Hanbel'in öğretileri etrafında gelişti. İmam Ahmed ibn Hanbel'in öğrencileri ve takipçileri, onun öğretilerini kaydederek geliştirdiler ve genişlettiler. Bu süreç Hanbelilik mezhebinin ortaya çıkmasına ve daha sonra İslam dünyasında yayılmasına yol açtı. Hanbelilik özellikle Abbâsî Halifeliği döneminde önemli bir mezhep haline geldi.

Etimoloji: Hanbelilik kelimesi mezhebin kurucusu İmam Ahmed ibn Hanbel'in soyadından türetilir. İmam Ahmed ibn Hanbel ve takipçileri İslam'ın daha katı ve geleneksel yorumlarını benimsemişlerdir.

Hanbelilik'in Temel İlkeleri: Hanbelilik mezhebi İslam hukukunun (fıkıh) yorumlanmasında bazı temel ilkelere sahiptir. Bunlar arasında şunlar bulunur:

1. Kitap ve Sünnet: Hanbelilik Kur'an ve Peygamber Muhammed'in Sünnetinin İslam hukukunun temel kaynakları olduğunu kabul eder. Diğer mezheplerden farklı olarak, Hanbelilik daha katı bir şekilde sadece Kur'an ve sahih (güvenilir) Hadisleri kabul eder.
2. İctihad (Kişisel Yorum): Hanbelilik İslam hukukunun yorumlanmasında daha fazla kişisel yoruma ve kişisel içtihada izin verir.
3. Kıyas (Analogi): Hanbelilik Kur'an ve sahih Hadislerle uyumlu olacak şekilde kıyas yapmayı teşvik eder.

Hanbelilik'in Yayılması: Hanbelilik mezhebi özellikle Arabistan Yarımadası'nda ve diğer bazı İslam topluluklarında yaygın olarak uygulanmaktadır. Suudi Arabistan Hanbelilik'in merkezlerinden biridir ve bu ülke Hanbelilik mezhebine büyük bir saygı gösterir.

Sonuç Olarak: Hanbelilik İslam dünyasının önemli ve etkili mezheplerinden biri olarak kabul edilir. İmam Ahmed ibn Hanbel'in öğretileri İslam hukukunun yorumlanmasında ve İslam toplumlarının yaşam tarzlarının şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Hanbelilik mezhebinin temel ilkeleri, İslam'ın çeşitli yönlerini anlama ve yorumlama sürecinde hala büyük bir etkiye sahiptir.