Caferilik

Caferilik​

Caferilik Şii İslam'ın bir mezhebi olarak kabul edilir ve İslam'ın büyük mezheplerinden biri olarak bilinir. Mezhebin adı kurucusu olan İmam Cafer es-Sadiq'tan gelir. İmam Cafer es-Sadiq (702-765 CE), İslam dünyasının erken dönemlerinde yaşamış bir İslam hukuku bilgini ve Şii İslam'ın altıncı İmamıydı. Caferilik mezhebi özellikle İslam hukuku (fıkıh) ve teoloji alanlarında önemli katkılarda bulunmuş ve Şii İslam'ın yorumlanmasında etkili olmuştur.

Tarihçe: Câferîlik ya da Câʿferîyye , İslam dininin Şii fıkıh mezheplerinden biridir İsmini kurucusu olan Ca'fer es-Sâdık'tan (699-765) alır. Başta İran olmak üzere Azerbaycan ve Irak'ta yaygındır. Yer yer Türkiye'nin Kars, Iğdır gibi illerinde ve bazı İslam toplumlarında görülmektedir. İsnâ‘aşer’îyye'nin temelini teşkil eden fıkıh ekolüdür. Şiîlerin çoğunluğunun mensup olduğu fıkhî mezheptir. Günümüzde Şiîler başlıca üç ana fırkaya ayrılmışlardır. Bunlar nüfus oranlarına göre sırasıyla İsnâ‘aşer’îyye, İsmâ‘îl’îyye ve Zeyd’îyye fırkalarıdır. İran'nda hakim olan İsnâ‘aşer’îyye fırkasının %90'ının takip ettiği resmî fıkhî mezhep Câferîlik'tir. Ayrıca, İsmâ‘ilîğin Mustâ‘lî-Tâyyîb’îyye kolu tarafından da fıkhî meselelerde takip edilmekte olan mezheptir.

Gelişimi: Caferilik İmam Cafer es-Sadiq'ın öğretileri etrafında gelişti İmam Cafer es-Sadiq'ın öğrencileri ve takipçileri onun öğretilerini kaydederek geliştirdiler ve genişlettiler. Bu süreç Caferilik mezhebinin ortaya çıkmasına ve daha sonra İslam dünyasında yayılmasına yol açtı. Caferilik özellikle İran, Irak, Lübnan ve diğer Şii nüfusun yoğun olduğu bölgelerde yaygın olarak kabul edilen mezheplerden biri oldu.

Etimoloji: Caferilik kelimesi kurucusu olan İmam Cafer es-Sadiq'ın adından türetilir. İmam Cafer es-Sadiq ve takipçileri İslam'ın teolojik ve hukuki yorumlarını geliştirmişlerdir.

İnanç: İmâmet (İsnâ'aşerîyye i'tikadı)'na göre son İsnâ‘aşer’îyye İmâmı olan çocukken kaybolup bugün gayba halinde bulunan Muhammed Mehdi bir gün Arabistan'da Mascid-al-haram adı verilen meydanda Dünya'ya geri dönecektir.

Câferîlik'teki fıkıh ilkeleri, Kur'an ve sünnetten çıkarılır. Sünnîlik ve Şiîlik arasındaki farklılık, Şiîliğin Muhammed'den sonra ilk yöneticinin hem peygamberin vasiyetiyle, hem de ilâhî seçimle Hazret-i Ali olması gerektiğine inanılmasıdır.

Caferilik'in Temel İlkeleri: Caferilik mezhebi Şii İslam'ın temel öğretilerine dayanır. Temel ilkelere şunlar dahildir:

1. İmamet: Caferilik on iki İmam inancını kabul eder. Bu inanç İslam'ın liderlerinin sadece peygamberlerden sonra on iki İmam tarafından seçildiğini öne sürer.
2. Kur'an ve Hadisler: Caferilik Kur'an ve Hadislerin İslam'ın temel kaynakları olduğunu kabul eder.
3. İstidlal (Akıl Yoluyla İddia): Mezhep İslam hukukunu yorumlarken aklı ve mantığı kullanmayı teşvik eder.
4. Taklid (Taklit): Caferilik'te hukuki ve dini meselelerde İmamların ve yetkin alimlerin görüşlerine taklit etme (taklid) büyük bir önem taşır.

Caferilik'in Yayılması: Caferilik mezhebi özellikle İran, Irak, Lübnan, Bahreyn ve diğer Şii nüfusun yoğun olduğu bölgelerde yaygın olarak uygulanmaktadır. İran Caferilik'in en büyük ve etkili topluluklarından birine sahiptir.

Câferî Fıkhı ile Diğer Sünnî Mezhepler Arasındaki Fikir Ayrılıkları​

İbadetteki farklılıklar

• Câferîlik'te ibadet öncesi yapılan temizlikte (abdest) ayaklar yıkanmak yerine hafif ıslak olan eller ayaklara sürülürek mesh edilir.
  
  
• Günlük ibadetlerden namaz Sünnilerle aynı şekilde 5 vakit kabul edilir. Ancak öğle ile ikindi, akşam ile yatsı namazları birleştirilerek, cem edilerek edâ edilir.
  
  
• Namaz ibadetinde kıyamda elleri bağlamazlar, sağ ve sol omuza selam vererek namaz bitirmezler, namaz bitiriş şekilleri farklıdır.

Evlilik: Câferîlik ve Sünnilikte evliliğin pek çok kuralı ortak kabul edilmekle birlikte (karşılıklı anlaşma, hukuken tescil edilmesi vs.) Câferîlerde tarafların önceden evliliklerine süre tayin ederek evlenmeleri (Muta nikâhı) geçerli bir uygulamadır. Muta Nikâhı tüm Sünni mezheplerce geçersiz kabul edilmektedir.

Beşte Birlik Vergi (Hums): Sünnîlerden farklı olarak Câferîlerde Hums denilen gelirin beşte birinden alınan bir vergi bulunmaktadır. Zekâttan farklıdır. Câferî din adamlarına göre Hums'un yarısı Peygamber soyundan gelen kimselere ve fakir, yetim olan Seyyidlere, diğer yarısı da dini bilgisi geniş olup hüküm verebilen Müctehidlere verilir. Müctehidlerin bu parayı kendisine kullanma hakkı yoktur, din yolunda harcanır.

Sünnet ve Hadis Anlayışı​

Câferîler, sadece imamlar yoluyla nakledilen ve kendilerince peygamberin gerçek sünneti olarak tanımlanan sünneti takip ederler.

Câferîlik ve Sünnîliğin kayıtlı şifahi gelenek olan hadislere farklı yaklaşımları ile her iki grubun farklı hadis külliyatları oluşmuştur. Câferî inancına göre Şiîlik ve Sünnîlik arasındaki ayrılma, peygamberin ölümüyle bir kısım Müslümanların Ali'nin önderliğini (hilâfet) benimserken, diğerlerinin güçlü bir şekilde Ebû Bekir'i desteklemesiyle başlamıştır. Şiîler, Ali'ye hilâfetin Gâdir-i Hum'da verildiğine ve bu olayın güvenilir kaynaklarda bulunduğuna inanmaktadırlar.

Câferiyye sünnî hâdis kaynaklarından bazılarını reddederken, sünnîliğin de Şiî hadis kaynaklarından bazılarını reddetmesi, her iki grubun şeriat anlayışlarında farklılıklar doğmasına neden olmuştur.

Caferîler İslam peygamberi Muhammed tarafından yasaklanan mut'a nikâhı'nı uygulamaya devam etmektedir. Câferîler, bunun Ömer bin Hattâb tarafından kaldırıldığını ve peygamber zamanında kabul görülen bir şeyin kaldırılmasının uygun olmadığına inanırlar. Bu inanışa göre peygamberin doğru gördüğü Kıyamet’e kadar doğru, yanlış gördüğü ise Kıyamet’e kadar yanlıştır.

Câferîlikte sünnet Muhammed'den aktarılan sözlü gelenek olduğu kadar imamlardan aktarılanları da kapsamaktadır.

Caferiler İçin Önemli Günler​

• 18 Zilhicce: Gâdir-î Hum denen yerde Muhammed'in Ali'yi kendisine halife tayin ettiğine inanılan gün
• 13 Recep: Ali'nin doğum günü = Mevlit
• 3 Şaban: Hüseyin'in doğum günü = Mevlit
• 11 Zilhicce: Ali er-Rıza'nın doğum günü = Mevlit
• 15 Şaban: Muhammed Mehdi'nin doğum günü = Mevlit
• 10 Muharrem: Aşûrâ
• 19 - 21 Ramazan: Ali'nin yaralanmasından ölümüne kadar olan süre
• 28 Safer: Muhammed ve Hasan'ın ölümü
• 25 Şevval: Altıncı İmâm Câfer-î Sadık'ın ölümü

Sonuç Olarak: Caferilik Şii İslam'ın önemli ve etkili mezheplerinden biri olarak kabul edilir. İmam Cafer es-Sadiq'ın öğretileri İslam hukukunun yorumlanmasında ve Şii İslam toplumlarının yaşam tarzlarının şekillenmesinde önemli bir rol oynamıştır. Caferilik mezhebinin temel ilkeleri Şii İslam'ın çeşitli yönlerini anlama ve yorumlama sürecinde hala büyük bir etkiye sahiptir.